Yatay Yönlendirilebilir Sondaj – İyi Uygulamalar Kılavuzu 3. Kısım

Yatay Yönlendirilebilir Sondaj – İyi Uygulamalar Kılavuzu 4. Kısım

Sondaj uçları farklı toprak ve kaya şartlarında kullanılmak için tasarlanırlar.

Bazı sondaj uçları, yönlendirmeyi kolaylaştırmak ve deliğin yüzündeki toprağı veya kayayı kazımak için kullanılır.HDD endüstrisinde kullanılan genel sondaj uçları şunlardır: 1) geleneksel eğimli yüzlü uçlar, 2) eğimli yüzlü kaya uçları ve 3) sert kaya veya çamur motor uçları. Uygulama yönergeleri bir sonraki sayfada yer alan tabloda sunulmaktadır.

Eğimli Yüzlü Uçlar

Geleneksel eğimli yüzlü uçlar (kürek/bel(spades), ördekayağı(duckbill) veya modifiye edilmiş kürek/bel (spades) olarak da adlandırılır) tipik olarak yumuşak-orta kıvamlı killer ve gevşek-yoğun kumlarda kullanılır.Bu uçlar, orijinal “düz” yapıya veya şu anda daha yaygın olan “bükülmüş” yapıya sahip olabilir ve daha agresif bir yönlendirme için iki düzlemli eğimli bir yüz sağlar.Düz bir delgi delmek için, matkap dizisi aynı anda döndürülür ve itilir.Geleneksel eğimli yüzlü uç ile bir yönlendirme düzeltmesi gerektiğinde, döndürme durdurulur ve sondaj başlık ucunun eğimli yüzeyi tercihen delikte yönlendirilir.Sonrasında sondaj kulesi sonra tüm sondaj tertibatını ileriye doğru iter. Sondaj ucunun eğimli yüzü toprağa doğru itildiğinde, tüm tertibat istenen yönde saptırılır. Yönlendirme düzeltmesi tamamlandıktan sonra, başka bir düzeltme gerekene kadar dönüş devam eder.

Eğer yönlendirme istenilen tepkiyi vermezse, yumuşak topraklarda, dönüş olmadan iterken sıvı akış hızını azaltmak gerekebilir.Bununla birlikte, akış hızının düşürülmesi dolaşım kaybına neden olabilir, bu da sıkışmış sondaj borusuna, hidrolock (kanala/boruya basılamayan delme sıvısının bulunduğu yerde yaratacağı kilitleme/durdurma etkisi) ve diğer ciddi sorunlara yol açabilir, bu nedenle akış oranları dikkatle azaltılmalıdır.Eğer yönlendirme tepkisiz kalıyorsa, deliğin dışına çıkmak ve daha geniş veya daha uzun bir bükme ucuna geçmek gerekebilir.Sığ (yüzeye yakın) delikler için, bir kepçe ucun olduğu yere kadar ulaşmak üzere kullanılabilir ve ucu yeniden yönlendirmek için yukarı veya aşağı doğru basınç kullanılabilir.Dikkatlice yapılmazsa, bu işlem sondaj düzeneğinde aşırı gerilmelere ve yönlendirmenin daha fazla düzeltilme gerektirmesine neden olabilir.Sert topraklarda, öngörülen yolun kazılmasını kolaylaştırmak için akış hızını korurken ilerleme oranlarını düşürmek yararlı olabilir.Ancak, sert topraklarda yönlendirme genellikle sorun değildir.

Eğimli yüzlü kaya Uçları

Eğimli yüzlü kaya uçları, sadece itme ile kolayca delinemeyen sert zemin koşullarında ve yumuşak kayada (3,500 psi’den daha az sıkıştırılmamış basınç dayanımı) uygulanabilir.Aletin yüzü genellikle basınçlı sondaj sıvısı yayan bir veya daha fazla deliğe sahiptir.Daha sert zemin koşullarında yönlendirme; kısmi dönüş ve serbest bırakma, istenen yönlendirme yönüne itme sırasında ucu saat yönünde / tersine (“balık kuyruğu”) hareket ettirme veya istenilen yönlendirme yönünün her iki tarafına saat yönünde/ tersine daha geniş bir yay çizecek salınım gibi tekniklerle gerçekleştirilir.

Sert Kaya / Mud Motor Uçları

Sert kaya uçları, sert topraktan sert kayaya 40.000 psi veya daha yüksek basınç dayanımlarına sahip zemin koşullarında kullanılır.Kaya veya sert topraklarda, uç dönmeden itilemez. Bunun yerine agresif kesme uçları ve mud motorları kullanılır.Sert kaya veya mud motor uçları, milltooth (öğütücü çelik dişler) ve tungsten karbitiçeren üç başlıklı uçlar, (dragbits) döküm uçlar ve polikristal elmaslı kompakt (PDC) döküm uçlar olarak sınıflandırılır.

Kayada sondaj yapılırken, bir çamur pompasının akış gücü ile çalışan pozitif deşarjlı bir mud motor, sondaj dizgisini döndürmeden motorun aşağı akış ucundaki uç kutusunun torkunu ve sürekli dönüşünü üretir.Uç, uç kutusuna geçirilir ve torklanır.Mud motorları ile yön kontrolü, motorun içindeki küçük bir kavis (veya borunun içindeki ikincil kavis) ile veya eğimli yüzeyli ucun yüzündeki eğiklikle aynı işlevi gören, kesme kafasının hemen arkasındaki sondaj yuvasu ile sağlanır.

Mud motoru uygulamaları için uç seçimi, başarı için kritik öneme sahiptir. Çok büyük bir uç yönlendirme tepkisini olumsuz yönde etkileyecektir.Çok küçük uç, kesiklerin çıkarılması için yeterli bir dairesel dönüş oluşturmaz. Uç, mud motor gövdesinin çapından 0.75 inç ila 1.25 inç daha büyük olmalıdır.Ayrıca ucun, delinecek kaya oluşumunun sertliğine uygun olması gerekir.Bazı üç konili/başlıklı uçlarda sağlanan kalınlık/ayar koruması, uç gövdesinin erken aşınmasını azaltır.PDC döküm uçları, yüksek maliyetler ve kayalar, kaba çakıllar ve yüksek derecede kırılmış kayadaki çarpmalara maruz kalmadan kaynaklanan hasar potansiyeli nedeniyle HDD endüstrisinde genellikle kullanılmaz.Uzun rulman ömrü için mühürlü makaralı konik rulmanlar tercih edilir.